Έγινε γνωστή ως το «Νησί των Σφουγγαράδων», αφού η σπογγαλιεία έκανε τη φήμη της να ταξιδέψει ως τα πέρατα της γης. Νησί με γοητεία ανόθευτη, η Κάλυμνος «ταξιδεύει» στο ΝΑ. Αιγαίο και έχει τον τρόπο της να σε κάνει να την ερωτευθείς με τη ζωντάνια της, τα γραφικά χωριά της, τους φιλόξενους ανθρώπους της, αλλά και τις παραδοσιακές γεύσεις της… που είναι πολλές και πεντανόστιμες!
Κείμενα – Φωτογραφίες: Ιωάννα Παραβάλου (Φιλική συμμετοχή )
Γειτονοπούλα με την Κω και τη Λέρο, η Κάλυμνος ανήκει στα Δωδεκάνησα και είναι ένα νησί γεμάτο εκπλήξεις για τους «εραστές» της δράσης, καθώς διαθέτει τα καλύτερα αναρριχητικά πεδία, που προσελκύουν αθλητές αναρριχητές από όλο τον κόσμο.
Η ζωή χτυπά σε τούτο το νησί από τη Νεολιθική περίοδο. Προστάτης-θεός ήταν ο Απόλλωνας και το Ιερό του υπήρξε πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο της. Η αρχική ονομασία του νησιού ήταν Καλύδνα, στη συνέχεια Κάλυμνα και τέλος Κάλυμνος. Πολυτάραχη υπήρξε η ζωή της στο διάβα του χρόνου…
Σήμερα, η «καρδιά» του νησιού χτυπά στο λιμάνι της, την Πόθια, που σχεδόν ενώνεται πια με τον οικισμό της Χώρας. Την πλατεία στολίζουν με την παρουσία τους το κτίριο του Επαρχείου και η εκκλησία του Χριστού Σωτήρος με μαρμάρινο τέμπλο του γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά και τοιχογραφίες Καλύμνιων ζωγράφων. Η εκκλησία των σφουγγαράδων είναι ο Άγιος Νικόλαος, ο προστάτης των ναυτικών.
Μια πιο μακρινή βόλτα με το αυτοκίνητο θα μας φέρει ως τον Βαθύ, με το μακρόστενο λιμάνι του, τη Ρίνα, και τον εύφορο κάμπο με τις μανταρινιές και τα κηπευτικά. Εδώ θα απολαύσουμε το ουζάκι μας με θαλασσινούς μεζέδες και ντόπιες νοστιμιές, χαζεύοντας τους ψαράδες που απλώνουν τα δίχτυα…
Γεύση και παράδοση…
Όρεξη να ‘χουμε και στην Κάλυμνο θα απολαύσουμε λαχταριστούς μεζέδες. Στην παραλία βρίσκονται τα γραφικά ταβερνάκια και οι ψαροταβέρνες με εξαιρετικούς μεζέδες και παραδοσιακές νοστιμιές, όπως τα φύλλα (πεντανόστιμα ντολμαδάκια με λάχανο ή αμπελόφυλλα) και οι χταποδοκεφτέδες, που συνοδεύονται με καλό ούζο ή μυρωδάτο κρασί. Το «μιρμιζέλι» είναι η ντόπια σαλάτα που φτιάχνεται παραδοσιακά με κρίθινες κουλούρες στη βάση, ψημένες σε ξυλόφουρνο, τριμμένο ντόπιο τυρί, ψιλοκομμένη ντοματούλα, ελιές, κάππαρη, θρίμπι (θρούμπι) και ελαιόλαδο.
Στα ουζερί του νησιού, με καλή παρέα, θα απολαύσουμε εκλεκτούς θαλασσινούς μεζέδες, όπως μικρό γαριδάκι στη τηγάνι, χταπόδι στιφάδο, καλαμάρι γεμιστό στα κάρβουνα, γαύρο μαρινάτο και ντόπια γευστικά τυριά. Ωστόσο, ο αυθεντικός μεζές των σφουγγαράδων είναι το σπινιάλο (πίνα + άλσ-ος), που φτιάχνεται από φούσκες, αχινούς και μύδια, τα οποία πλένονται, αλατίζονται και φυλάσσονται σε μπουκάλια, που καλύπτονται με θαλασσινό νερό. Σερβίρονται με λάδι, λεμόνι και κρεμμύδι και συνοδεύονται από ρακή.
Ιδιαίτερα νόστιμα είναι τα τυριά της Καλύμνου (κοπανιστή, μυζήθρα, κεφαλογραβιέρα κερωμένη, φέτα – καλαθάκι, καλύμνικο, πιπεράτο, τυρί άλμης, κατσικίσιο τυρί κ.ά.) καθώς και το αγελαδινό γιαούρτι. Όλα αυτά μπορούμε να τα γευτούμε στο νησί και να αγοράσουμε από παραγωγούς για το σπίτι μας…
Στο γιορτινό τραπέζι «πρωταγωνιστεί» μια απολαυστική παραδοσιακή συνταγή του νησιού, το «μουούρι» (αρνάκι γεμιστό με συκωτάκια ή κιμά, κρεμμύδια, ρύζι, ντομάτα και μυρωδικά, που ψήνεται σε πήλινο σκεπαστό σκεύος ή γάστρα σε ξυλόφουρνο όλο το βράδυ). Στην Κάλυμνο θα δοκιμάσουμε και το παραδοσιακό γλυκόπιοτο κρασί «Ανάμα», που μοιάζει πολύ με το «Βινσάντο» της Σαντορίνης.
Το νησί φημίζεται ακόμη για το καλό θυμαρίσιο μέλι του, που αξίζει να προμηθευτούμε για μας και τους φίλους μας. Αξίζει, τέλος, να δοκιμάσουμε το απολαυστικό γαλακτομπούρεκο και τα σιροπιαστά «Μιχαλαράς», που φημίζονται για τη νοστιμιά τους.
Με καϊκι στην ξεχωριστή Τέλενδο…
Μια από τις πιο όμορφες εξορμήσεις μας από την Κάλυμνο είναι στο γραφικό νησάκι που βρίσκεται στον κόλπο της, την Τέλενδο. Θα κάνουμε τις βόλτες μας στην παραλία, στον μικρό οικισμό και θα ακολουθήσουμε το μονοπάτι που θα μας φέρει στην πίσω μεριά στο εκκλησάκι του Άι-Γιώργη, σφηνωμένο στον κάθετο βράχο, δίπλα στο κύμα. Στα παραλιακά ταβερνάκια του νησιού θα απολαύσουμε ολόφρεσκα ψάρια και θαλασσινά, αλλά και γεύσεις παραδοσιακές, φτιαγμένες με τέχνη και μεράκι!
Τι θα αγοράσουμε για το σπίτι
Πριν φύγουμε από την Κάλυμνο, θα αγοράσουμε φυσικά σφουγγάρια σε μεγάλη ποικιλία, θυμαρίσιο μέλι, υφαντά στον αργαλειό, θρίμπι (αρωματικό βότανο), κρίθινες κουλούρες, σπινιάλα, καλύμνικο νάμα, πήλινα χειροποίητα και υφαντά στον αργαλειό. (http://www.kalymnosdelicatessen.com)
Εξαιρετικά τυριά (κοπανιστή, μυζήθρα, πιπεράτο, γραβιέρα κερωμένη, φέτα – καλαθάκι, τυρί καλύμνικο, κεφαλογραβιέρα, τυρί άλμης…) από το Παραδοσιακό Τυροκομείο Καλύμνου, στο Άργος Καλύμνου.
Παραδοσιακές συνταγές Καλύμνου
«Φύλλα»
(Καλύμνικα ντολμαδάκια)
Υλικά
1 κιλό κιμάς ανάμεικτος (μοσχαρίσιος και χοιρινός)
1 ½ ποτήρι ρύζι Νυχάκι
2 -3 κρεμμύδια μεγάλα ξυσμένα
1 κουταλιά της σούπας ντομάτα πελτέ
1 ώριμη ντομάτα ξυσμένη
½ κιλό κληματόφυλλα
αλάτι, πιπέρι
1 φλιτζάνι ελαιόλαδο
1 κουταλιά της σούπας βούτυρο
Για τη σάλτσα αυγολέμονο
2 αυγά
Χυμό από 3 λεμόνια
Εκτέλεση
Σε μια βαθιά κατσαρόλα ζεσταίνουμε νερό και βάζουμε μέσα για λίγο τα κληματόφυλλα. Έπειτα, τα ρίχνουμε σε κρύο νερό και τα στραγγίζουμε σε σουρωτήρι.
Σε αντικολλητικό τηγάνι σοτάρουμε τον κιμά με το ψιλοκομμένο κρεμμύδι και μετά προσθέτουμε το ρύζι, λίγο νερό, την ντομάτα πελτέ διαλυμένη, αλάτι και πιπέρι.
Στο τέλος προσθέτουμε 3 κουταλιές της σούπας ψιλοκομμένο φρέσκο κρεμμυδάκι και 2 κουταλιές σούπας άνηθο ψιλοκομμένο.
Μόλις μαγειρευτεί η γέμιση και απορροφηθούν τα υγρά, την αφήνουμε λίγο να κρυώσει και γεμίζουμε προσεκτικά τα φύλλα με αυτήν.
Στρώνουμε τον πάτο της κατσαρόλας με κληματόφυλλα και τα βάζουμε το ένα δίπλα στο άλλο τα φύλλα (ντολμαδάκια). Ρίχνουμε νερό να καλυφθούν ως τη μέση και λίγο παραπάνω. Προσθέτουμε λίγο βούτυρο και τα σκεπάζουμε με ένα πιάτο.
Μαγειρεύονται με σκεπασμένη κατσαρόλα περίπου για 40 λεπτά.
Μόλις ετοιμαστούν, ετοιμάζουμε και τη σάλτσα αυγολέμονο.
Σάλτσα αυγολέμονο
Α’ τρόπος: Χτυπάμε τα ασπράδια δύο αυγών να γίνουν μαρέγκα, μετά ρίχνουμε τους κρόκους, ανακατεύουμε, προσθέτουμε λίγο-λίγο χυμό από τρία λεμόνια να μην κόψει και λίγο ζουμάκι από τους ντολμάδες και ανακατεύουμε μέχρι να δέσει η σάλτσα.
Β’ τρόπος: Χτυπάμε στο Multi 2 αυγά, το χυμό 3 λεμονιών και λίγο ζουμί από τους ντολμάδες. Μόλις είναι έτοιμη η σάλτσα αυγολέμονο περιχύνουμε με αυτήν τους ντολμάδες μας.
«Μιρμιζέλι»
Υλικά
1 κουλούρα κρίθινη καλύμνικη
1 ντομάτα ψιλοκομμένη και 5-6 ντοματίνια
1 μεγάλη ώριμη ντομάτα ξυσμένη
1 μέτριο κρεμμύδι
5 ελιές πράσινες μεγάλες
2-3 κουταλιές σούπας φέτα ψιλοκομμένη
1 κουταλιά της σούπας κοπανιστή Καλύμνου
1 κουταλάκι του γλυκού κάππαρη
3-4 κουταλιές σούπας ελαιόλαδο
Μισό κουταλάκι του γλυκού θρούμπι ή θρίμπι
Αλάτι
Εκτέλεση
Βρέχουμε την κουλούρα με λίγο νερό.
Τη σπάμε σε κομμάτια και τη βάζουμε στον πάτο μιας σαλατιέρας.
Καθαρίζουμε και ψιλοκόβουμε το κρεμμύδι.
Τρίβουμε την ώριμη ντομάτα στο χοντρό τρίφτη και ψιλοκόβουμε την άλλη.
Ψιλοκόβουμε τη φέτα και κάνουμε μικρά μπαλάκια την κοπανιστή. Προσθέτουμε όλα τα υλικά διαδοχικά πάνω στην κρίθινη κουλούρα.
Βάζουμε την κάππαρη και πασπαλίζουμε με θρούμπι.
Ρίχνουμε το ελαιόλαδο και λίγο αλάτι.
Γαρνίρουμε με τις ελιές και σερβίρουμε αμέσως.
Χταποδοκεφτέδες
Υλικά
1 χταπόδι ενός κιλού περίπου
½ κιλό ψωμί μπαγιάτικο (ψίχα)
3 – 4 κρεμμύδια ψιλοκομμένα
1 σκελίδα σκόρδο (λιωμένο)
2 φλιτζάνια μαϊντανό ψιλοκομμένο
2 αυγά
2 κουταλάκια του γλυκού θρούμπι
Αλάτι, πιπέρι
1 κρίθινο παξιμάδι ψιλοκοπανισμένο
1 φλιτζάνι αλεύρι για όλες τις χρήσεις
Ελαιόλαδο για το τηγάνισμα
Εκτέλεση
Σε άφθονο τρεχούμενο νερό πλένουμε καλά το χταπόδι. Το βάζουμε σε μια βαθιά κατσαρόλα και το αφήνουμε να μαγειρευτεί χωρίς νερό, σε χαμηλή φωτιά, για μισή ώρα με σαράντα λεπτά περίπου, με σκεπασμένο το καπάκι, μέχρι να μαλακώσει και να πάρει ροζ χρώμα.
Αποσύρουμε από τη φωτιά και αφήνουμε να κρυώσει λίγο. Το κόβουμε σε κομμάτια και το αλέθουμε σε πολυμηχάνημα μέχρι να πάρει υφή κιμά.
Μουλιάζουμε στο νερό το μπαγιάτικο ψωμί, το στραγγίζουμε καλά με τα χέρια μας και το θρυμματίζουμε.
Σε μια βαθιά σαλατιέρα ανακατεύουμε το χταπόδι με το μουλιασμένο ψωμί, τα ψιλοκομμένα κρεμμύδια και το σκόρδο, το μαϊντανό, τα αυγά (ελαφρά χτυπημένα) και το θρούμπι. Αλατοπιπερώνουμε.
Τα ζυμώνουμε καλά και προσθέτουμε λίγο θρυμματισμένο παξιμάδι ώστε να έχουμε μια γέμιση σφιχτή που να πλάθεται. Σκεπάζουμε τη σαλατιέρα και τη βάζουμε στο ψυγείο για μία ώρα περίπου.
Πλάθουμε τους χταποδοκεφτέδες και τους περνάμε από το αλεύρι σε ένα ταψάκι. Σε βαθύ αντικολλητικό τηγάνι τηγανίζουμε με μπόλικο ελαιόλαδο, σε μέτρια φωτιά, τους χταποδοκεφτέδες, γυρίζοντάς τους και από την άλλη πλευρά, μέχρι να ροδίσουν. Σερβίρονται ζεστοί και συνοδεύονται από ουζάκι ή κρασί.